മുസ്ലിം നാടുകളിലെ പുരാതന കാലത്തെ മസ്ജിദുകളിലെ മിനാരത്തിലെ കമാനങ്ങളുടെ ഉദ്ദേശ്യം കേവലം സൗന്ദര്യാത്മകത ആയിരുന്നില്ല. നിസ്കരിക്കാൻ വരുന്നവർക്ക് ഒരു പ്രധാന വിവരം പ്രസരണം നടത്തിയിരുന്നു അത്തരം ഖുബ്ബകൾ . ചില സ്ഥലങ്ങളിൽ രണ്ട് ,മൂന്ന്, നാല്, അഞ്ച്, ആറ് കമാനങ്ങൾ വരെ ഉണ്ടാവാറുണ്ടായിരുന്നു. അവക്കെല്ലാം പ്രത്യേക അർത്ഥവുമുണ്ടായിരുന്നു.
മിനാരത്തിന് രണ്ട് ∩∩ ഖുബ്ബകളാണെങ്കിൽ ഈ പള്ളി ഒറ്റപ്പെട്ട ഗ്രാമത്തിലാണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നതെന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്നു.
∩∩∩/∩∩∩∩ മൂന്നോ നാലോ കമാനങ്ങൾ ഉള്ള മിനാരമാണെങ്കിൽ പ്രസ്തുത പള്ളി പ്രദേശത്തെ നാട്ടുകാരുടെ പള്ളിയാണെന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്നു.അതിൽ ദിവസേന അഞ്ച് നേരത്തെ ജമാഅത്ത് നടക്കുന്നുവെന്നും മനസ്സിലാക്കണമായിരുന്നു . 5 കമാനങ്ങൾ ∩∩∩∩∩ അടങ്ങിയ മിനാരമാണെങ്കിൽ ഇത് നഗരത്തിലെ ജുമുഅത്ത് പള്ളിയാണെന്ന് സൂചന കിട്ടുമായിരുന്നു.അതായത് വെള്ളിയാഴ്ചത്തെ ജുമുഅക്ക് പുറമേ അഞ്ച് ദൈനംദിന നമസ്കാരങ്ങളും ജമാഅത്തായി നടക്കുന്നുവെന്ന് മനസ്സിലാക്കേണ്ടിയിരുന്നു. ∩∩∩∩∩ കമാനങ്ങളേക്കാൾ കൂടുതലുള്ള മിനാരം സൂചിപ്പിക്കുന്നത് പ്രസ്തുത പള്ളി ഒരു രാജകീയ സംരക്ഷിത പള്ളിയാണെന്നും അതിൽ മതപരമായ കാര്യങ്ങൾ കൂടിയാലോചിക്കുന്നതിനും സമ്മേളനങ്ങൾ നടത്തുന്നതിനുമുള്ള സംവിധാനം കൂടിയാണെന്ന് മനസ്സിലാക്കാനായിരുന്നു.
المصدر :
تاريخ العمارة الاسلامية والفنون التطبيقية بالمغرب الأقصى
– د. عثمان عثمان إسماعيل
